„Kładę dziś przed wami błogosławieństwo i przekleństwo. Błogosławieństwo, jeśli usłuchacie poleceń Pana, waszego Boga" (Pwt 11,26–27)

Może nas to dziwić, ale źródłosłów hebrajskiego słowa „błogosławić” (brk) wskazuje na „kolano”. Nie po to jednak, by sugerować postawę klęczącą osoby otrzymującej błogosławieństwo. Stał za tym rodzaj eufemizmu, wyrażający w delikatny sposób siłę witalną (dokładnie: seksualność) tego, kto udziela błogosławieństwa. A było tak dlatego, że w społeczności typu wiejskiego, rolniczego albo u ludów wędrownych, błogosławieństwo Boże objawiało się przede wszystkim poprzez płodność rodziny, stad owiec i trzody oraz urodzajne pola. Bardzo wymowne są pod tym względem słowa błogosławieństwa, które wypowiada Izaak wobec Jakuba: "Niechaj tobie Bóg użycza rosy z niebios i żyzności ziemi, obfitości zboża i moszczu winnego” (Rdz 27, 28).

W Biblii możemy zasadniczo wyróżnić dwa rodzaje błogosławieństwa.

Pierwszy jest nazywany „konstytutywnym”, ponieważ przychodzi od Boga, aby ukonstytuować człowieka lub naród w ich powołaniu i misji, które mają do spełnienia. Sugestywne jest pod tym względem słowo, które Bóg kieruje do Abrama w czasie jego powołania w Ur w Mezopotamii: „Uczynię bowiem z ciebie wielki naród, będę ci błogosławił i twoje imię rozsławię: staniesz się błogosławieństwem. Będę błogosławił tym, którzy tobie błogosławić będą, a tym, którzy tobie będą złorzeczyli, i Ja będę złorzeczył. Przez ciebie będą otrzymywały błogosławieństwo ludy całej ziemi” (Rdz 12,2–3 – aż pięć razy pojawia się tu wspomniany źródłosłów brk).

Jakub i Mojżesz, kiedy dobiegają końca swojego życia, również wypowiadają majestatyczne błogosławieństwa. Opisują w nich sytuację poszczególnych plemion Izraela i odczytują ją jako przejaw Bożego błogosławieństwa, które tym razem zostaje udzielone właśnie przez wstawiennictwo patriarchy Jakuba-Izraela czy przewodnika w drodze do Ziemi Obiecanej – Mojżesza (por. Rdz 49 i Pwt 33). Błogosławieństwo konstytutywne jest skuteczne, ponieważ jest wypowiadane w imieniu Boga. Raz wypowiedziane nie może zostać cofnięte ani zmienione. Dobrze wie o tym Izaak, który błogosławieństwa należnego synowi pierworodnemu udzielił Jakubowi. I chociaż Jakub podszył się pod swego starszego brata Ezawa, to jednak błogosławieństwa nie da się już przenieść na tego, któremu się ono należało (por. Rdz 27,30–40).

Piękny przykład błogosławieństwa konstytutywnego związanego ze sprawowaniem kultu znajdujemy w Księdze Liczb. Jest ono przypisane kapłanom, by tak błogosławili lud: „Niech cię Pan błogosławi i strzeże. Niech Pan rozpromieni oblicze swe nad tobą, niech cię obdarzy swą łaską. Niech zwróci ku tobie oblicze swoje i niech cię obdarzy pokojem” (Lb 6,24–26). Oblicze Boga rozpromienione uśmiechem ukazuje, jeśli można tak powiedzieć, „moralny” wymiar błogosławieństwa: Bóg udziela swego błogosławieństwa tym, którzy są wierni i sprawiedliwi. To między innymi dlatego błogosławieństwo zależy również od osobistych i wspólnotowych decyzji, o czym przypomina Mojżesz Izraelitom: „kładę dziś przed wami błogosławieństwo i przekleństwo. Błogosławieństwo, jeśli usłuchacie poleceń Pana, waszego Boga” (Pwt 11,26–27; por. rozdz. 27–28 oraz 30,15–20).

Jest jeszcze drugi rodzaj błogosławieństwa. Ma ono charakter deklaratywny. Swe źródło ma w człowieku, który „deklaruje” swoją wiarę i cześć względem Boga. W Księdze Psalmów słyszymy często wołanie: „Błogosław duszo moja Pana” (Ps 103,1.22; 104,1.35) albo podobne, które wzywają stworzenia i kosmos, by „błogosławić Pana” (por. Dn 3,52–90). Podobnie Jezus, choć błogosławi ludzi w sposób konstytutywny, woła do Boga: „Błogosławię Cię, Ojcze…” (Mt 11,25). Przepiękne błogosławieństwa deklaratywne zobaczymy również w modlitwach św. Pawła, który wznosi je do „Boga, Ojca Pana naszego Jezusa Chrystusa” (por. np. Ef 1,3–14).

Biblia jest dla ciebie. Mały kurs teologii biblijnej
Kard. Gianfranco Ravasi