„Jezus rozkazał mu surowo: „Milcz i wyjdź z niego!”. Wtedy duch nieczysty zaczął nim miotać i z głośnym krzykiem wyszedł z niego” (Mk 1,25–26)

Hebrajskie słowo „szatan” pojawia się w Nowym Testamencie 36 razy, a jego grecki odpowiednik diábolos – 37 razy. Spotykamy się zatem ze znaczącą obecnością, którą niełatwo wyeliminować jak jakąś pozostałość po ludowych wierzeniach. Niekiedy w języku biblijnym mowa jest o „duchu nieczystym”, co wskazuje na wszystko, co przeciwstawia się sacrum, dobru, temu, co pozytywne, przestrzeni świątyni i Boga. Oczywiście w pewnych sytuacjach – z powodu starożytnej koncepcji zła jako kary za grzechy – występuje skłonność do postrzegania obecności szatana także w poszczególnych syndromach chorobowych jak epilepsja (przykładem jest młody epileptyk opisany w Mk 9,14–27) czy szaleństwo (jest to być może przypadek opętanego z kraju Gerazeńczyków z Mk 5,1–20).

„Szatan” to „przeciwnik, oskarżyciel”, co wskazuje na pewien urząd publiczny, w Księdze Hioba związany z niebiańskim Sądem, którego zadaniem jest obnażanie ludzkich grzechów (Hi 2,1–7). Natomiast grecki „diabeł” oznacza „tego, który dzieli” i ma wydźwięk czysto negatywny. Jest to kusiciel, który usiłuje oderwać człowieka od Boga. W koncepcji biblijnej ten aspekt weźmie górę i szatan ukaże się jako ciemna obecność w historii, próbująca przechylić szalę ludzkiej wolności w stronę zła, w przeciwieństwie do łaski Bożej, która kieruje nas ku dobru i podtrzymuje w nim.

Chrystus zwraca się do demona bezpośrednio jak do osobowego rozmówcy, który niespodziewanie pojawia się na przykład w człowieku słuchającym słowa Bożego w synagodze (Mk 1,21–28). Jezus więc wszczyna wojnę z szatanem i ze złem. „Przeciwnik” szerzy bowiem zaczyn zniszczenia; znajduje naśladowców niekiedy nawet wśród tych, którzy mienią się uczniami Chrystusa. Znana jest rozmowa Jezusa z Piotrem, podczas której Piotr odrzuca drogę krzyża, a Jezus nazywa go „szatanem”. Mówi doń: „nie myślisz po Bożemu, lecz po ludzku” (Mt, 16,23).

Można by sądzić, że szatan, którego Księga Mądrości utożsamia z wężem kusicielem z Księgi Rodzaju („A śmierć weszła w świat przez zawiść diabła” – Mdr 2,24), święci tryumf w chwili śmierci Jezusa. W rzeczywistości jednak Pascha jest znakiem wielkiego przełomu. Nawet jeśli wydaje się, że szatan kontynuuje swe dzieło rozkładu i ruiny w tym „świecie”, który za nim podąża, ostatecznie jego los jest taki, jak symbolicznie ukazuje to Apokalipsa, umieszczając go na zawsze w „jeziorze ognia” (20,10). Również Jezus, na mocy czynów swoich i swoich uczniów, widział „szatana, który spadł z nieba jak błyskawica” (Łk 10,18). Ten obraz bez wątpienia odwołuje się do tradycji, która myśli o szatanie jako o upadłym aniele, ale także do pewności, że „Bóg […] pokoju zetrze wkrótce szatana pod waszymi stopami” (Rz 16,20).

Pierwszeństwo w historii nie należy bowiem do demona, ostatnie słowo ma majestat Boży, co jednoznacznie ukazuje końcowa scena Apokalipsy (por. 21–22).

Biblia jest dla ciebie. Mały kurs teologii biblijnej
Kard. Gianfranco Ravasi