„To jest znak przymierza, które Ja zawieram z wami […]. Łuk mój kładę na obłoki, aby był znakiem przymierza między Mną a ziemią (Rdz 9,12.13)
Przymierze, po hebrajsku berît, to jedno z najważniejszych słów w Biblii, zwłaszcza na stronach Tory, czyli pięciu pierwszych ksiąg Pisma Świętego i w niektórych fragmentach pism prorockich. Termin ten próbuje oddać istotę relacji, jaka występuje między Panem a Jego ludem. Konieczne są tu dwie uwagi wstępne. Przede wszystkim nie należy rozumieć Przymierza jak dwustronnego paktu zawieranego między państwami. Pierwszeństwo należy bezsprzecznie do Boga, który przejmuje inicjatywę i ofiaruje bardziej stabilne i skuteczniejsze zobowiązanie. Dlatego można tu mówić bardziej o obietnicy, o przysiędze, o „testamencie” Bożym, na który człowiek odpowiada przyjęciem owego daru, a często – niestety – brakiem stałości w okazywaniu wdzięczności i niewiernością.
Druga uwaga dotyczy różnorodności sposobów opisywania przymierza w Biblii. Wychodzi ona od modelu opartego na traktatach wasalskich stosowanych na starożytnym Bliskim Wschodzie, zwłaszcza wśród Hetytów. Ich schemat polegał na porozumieniu między wielkim królem a jego głównymi satelitami; treść dotyczyła najważniejszych praw i obowiązków. Akt odwoływał się do opieki wspólnego bóstwa, a parafowany był w obecności świadków i przypieczętowany stelą, która służyła upamiętnieniu tego aktu. Tak jest w 24 rozdziale Księgi Jozuego, gdzie zrelacjonowano uroczystość celebrowaną przez Jozuego w Sychem po wejściu Izraela do Ziemi Obiecanej i gdzie można odnaleźć esencję tego schematu.
Począwszy od Ozeasza (Oz 1–3), prorocy wprowadzają inny model przymierza, jakim jest umowa małżeńska. Różnica jest oczywista: podobna zamiana sprowadza nas z horyzontu politycznego do osobistej, bardziej intymnej i cieplejszej relacji. Dlatego właśnie pogwałcenie przymierza staje się „cudzołóstwem” (zob. Ez 16). Wreszcie Jeremiasz, a za nim Ezechiel, proponują „nowe przymierze”, jeszcze bliższe i bardziej osobiste. Sam Bóg ze swoim Duchem wchodzi w serce człowieka, przemieniając je tak, że więzy miłości i przymierza nigdy nie ustają. „Oto […] zawrę z domem Izraela i z domem Judy nowe przymierze. […] Umieszczę swe prawo w głębi ich jestestwa i wypiszę na ich sercach. Będę im Bogiem oni zaś będą Mi ludem” (Jr 31,31.33).
Ostatnie zdanie tej przepowiedni to tak zwana formuła przymierza, która często będzie powracała w prawie biblijnym jako wyraz Bożej woli ofiarowania swojej opieki i swoich darów łaski, spotykających się z wierną odpowiedzią swojego ludu. Bóg rozpoczyna historię swego dialogu z ludźmi uniwersalnym Przymierzem, zawartym z Noem, sygnowanym znakiem tęczy, kosmiczną rzeczywistością pokoju i harmonii (Rdz 9). Później powstaje specyficzna więź z Izraelem nawiązana z patriarchą Abrahamem: jej znak – obrzezanie – Hebrajczyk będzie nosił na swoim ciele od zarania swego życia (Rdz 17).
„Nowe przymierze” Ducha Świętego w stworzeniu i w sercu, wysławiane przez Jeremiasza, zostanie przypomniane przez Jezusa, który powiąże je ze swą odkupieńczą ofiarą, kiedy podczas Ostatniej Wieczerzy wypowie nad kielichem te słowa: „Ten kielich to Nowe Przymierze we Krwi mojej, która za was będzie wylana” (Łk 22,20). Dlatego w Liście do Hebrajczyków przytoczony jest cały fragment z Izajasza (8,8–12), by uwielbić Chrystusa, pośrednika tego „nowego i lepszego przymierza”.”
Biblia jest dla ciebie. Mały kurs teologii biblijnej
Kard. Gianfranco Ravasi