„Jahwe, Jahwe, Bóg miłosierny i łagodny, nieskory do gniewu, bogaty w łaskę i wierność (Wj 34,6)
Wobec tak jednoznacznego, a zarazem szerokiego tematu, konieczne jest pewne wprowadzenie. Biblia nie daje nam jakiejś „teologii” Boga w ścisłym tego słowa znaczeniu; nie prezentuje systematycznego wykładu o Nim. Imiona, przymioty, cechy, którymi się Go obdarza nie mają charakteru „istotowego” lub, inaczej rzecz ujmując, nie starają się definiować istoty i istnienia Boga na sposób teoretyczny. Mają natomiast znaczenie „funkcjonalne”, tzn. ukazują obecność Boga w historii, Jego osobowe objawienie się i działanie, funkcje, które On wypełnia. W związku z tym można jedynie zwrócić uwagę na pewien zarys fizjonomii Boga w ujęciu Biblii, który nie będzie oczywiście kompletny, ale przynajmniej ujmujący Jego najbardziej znaczące cechy.
Pierwsza rzecz, którą należy podkreślić to Jego „osobowość”. Bóg Biblii nie jest istotą mityczną, bytem abstrakcyjnym, niezrozumiałym i ślepym fatum, nie jest również pewną metafizyczną koncepcją czy metaforą. Bóg objawia się poprzez imię (konkretnie Jhwh – cztery spółgłoski, które zazwyczaj brzmią jak Jahwe, imię, które aż 6823 razy wybrzmiewa w Starym Testamencie; również Theós – „Bóg” i „Ojciec” w Nowym Testamencie) i poprzez osobowe „Ja jestem”: „JESTEM, KTÓRY JESTEM” (Wj 3,14).
To samoobjawienie się Boga, obok potwierdzenia osobowej tożsamości, która wyraża się zawsze, gdy Bóg mówi i działa („powiedziałem i wykonam” – Ez 37,14), pozwala też dostrzec drugą charakterystyczną cechę: Bóg Księgi Świętej jest Bogiem transcendentnym. Do istoty Jego tajemnicy należy fakt, że jest nieogarniony w swym istnieniu („Jestem, który jestem”), a poznać Go można tylko przez Objawienie. Ponadto jest obecny i działa w dziejach świata, gdzie się objawia. Zwróćmy uwagę, że zaraz po owym „Ja jestem” zapewnia: „Zająłem się w pełni wami i tym, co wam uczyniono w Egipcie” (Wj 3,16), a uwolnienie z niewoli egipskiej jest konkretnym potwierdzeniem tej właśnie obecności.
Wychodząc od tego historycznego aktu uwolnienia, dochodzimy do trzeciego elementu zawartego w biblijnym obrazie Boga: jest On Bogiem prawym. Bóg nie pozostaje obojętny na zło, popełnione przez Jego stworzenie. Pragnie je widzieć wolnym i dlatego Jego podstawową cechą jest sprawiedliwość. „Oczy Jego patrzą, Jego wzrok bada synów ludzkich. Pan bada sprawiedliwego i występnego, nie cierpi Jego dusza tego, kto kocha nieprawość” (Ps 11,4–5). Stąd właśnie wpierw staje w obronie ofiar przemocy, skrzywdzonych i biednych. Jego sprawiedliwość oznacza też zbawienie i przebaczenie. W Księdze Wyjścia natomiast Bóg określa sam siebie poprzez pewne sugestywne liczby, nadające wyrazistość Jego słowom: „Jahwe, Jahwe, Bóg miłosierny i łagodny, nieskory do gniewu, bogaty w łaskę i wierność, zachowujący swą łaskę w tysiączne pokolenia, przebaczający niegodziwość, niewierność, grzech, lecz nie pozostawiający go bez ukarania, ale zsyłający kary za niegodziwość ojców na synów i wnuków aż do trzeciego i czwartego pokolenia” (Wj 34,6–7).
W ten sposób rysuje się czwarty element, który znajdzie swój wyraz w Nowym Testamencie, gdzie natrafiamy na określenie: „Bóg jest miłością” (1 J 4,8.16). Jest to wewnętrzna miłość Boża, która objawia się w zrodzeniu Syna poprzez działanie Ducha; miłość, która uzewnętrznia się w akcie stworzenia i dziele zbawienia. „Tak bowiem Bóg umiłował świat, że Syna swego Jednorodzonego dał” (J 3,16). Ostatecznym celem objawienia i zbawczego działania Boga jest więc zjednoczenie na nowo w całkowitej harmonii w Jego królestwie, zwiastowanym i sławionym przez Chrystusa, całej ludzkości i kosmosu, tak by „Bóg był wszystkim we wszystkich” (1 Kor 15,28).
Biblia jest dla ciebie. Mały kurs teologii biblijnej
Kard. Gianfranco Ravasi