„Weź twego syna jedynego, którego miłujesz, Izaaka […] i tam złóż go w ofierze […]. Abraham sięgnął ręką po nóż, aby zabić swego syna” (Rdz 22,2.10)

We wszystkich religiach ofiara jest podstawowym elementem kultu, chociaż różne są związane z nią rytuały. Ofiara ze zwierzęcia albo dar z roślin uosabiają wiernego, który oddaje samego siebie bóstwu, by ustanowić z nim więź wspólnoty. W Starym Testamencie mamy szeroką gamę ofiar opisanych szczegółowo w ich liturgicznej celebracji. Najbardziej uroczysty jest holokaust, czyli – jak wskazuje jego grecka nazwa – całopalenie ofiary, która dociera do Boga (hebr. 'olah– „to, co wznosi się” ku niebu) w całości. Czuje On „miłą woń” (Rdz 8,21), co oznacza, że przyjmuje ją łaskawie.

Innym znaczącym typem ofiary jest „komunia”, która zawiera rytualny posiłek: najlepsza część ofiary jest częściowo spalana, częściowo zarezerwowana dla kapłanów, czyli pośrednio dla Boga, reszta spożywana jest przez wiernych na dziedzińcu Świątyni. Poprzez tę ucztę ofiarną, w której w sposób idealny uczestniczy Bóg, powstaje więź wspólnoty i zażyłości. Nie brak też ofiar przebłagalnych za grzechy, w których odpokutowuje się winy różnego stopnia ciężkości, a w Izraelu zachowało się jeszcze wspomnienie ofiar z pierworodnych, składanych na starożytnym Bliskim Wschodzie, ale potępianych przez Biblię, która zastępuje je rytem alternatywnym: mamy tu na uwadze ofiarę Izaaka (Rdz 22) czy wykupywanie hebrajskich synów pierworodnych (Wj 13,11–16; Łk 2,22–24).

Zwrot w interpretacji ofiary następuje u proroków. Nie negują oni kultu ofiarnego, ale żądają, by nie sprowadzał się on tylko do czystego rytualizmu bez oddziaływania na wiernego, który go sprawuje. Ich wezwanie jest pozornie bardzo surowe: „Miłości pragnę, nie krwawej ofiary” (Oz 6,6), „Kiedy składacie Mi całopalenia i wasze ofiary, nie znoszę tego, a na ofiary biesiadne z tucznych wołów nie chcę patrzeć” (Am 5,22). W rzeczywistości dla proroków ryt i życie, kult i sprawiedliwość, ofiara i prawość w życiu moralnym muszą się ze sobą łączyć. W przeciwnym razie liturgia staje się magią albo sakralnym alibi dla rozgrzeszenia nieczystego sumienia czy niedopuszczalnego postępowania.

Chrystus, chociaż uczestniczy w kulcie Świątyni Jerozolimskiej, wpisuje się w nauczanie proroków, o czym świadczy Jego porywczy gest oczyszczenia Świątyni z przekupniów czy polemika z zewnętrznym przestrzeganiem zasad judaizmu w tamtych czasach. Na koniec ofiaruje On samego siebie, nad którym to aktem będzie głęboko medytował List do Hebrajczyków. Za Jezusem, zgładzonym jako ofiara ekspiacyjna za grzechy świata, podąża także kult chrześcijański, który za jedyny ryt „ofiarniczy” i „wspólnotowy” ma Eucharystię i który rozwija się według zalecenia św. Pawła: „Proszę was […], abyście dali ciała swoje na ofiarę żywą, świętą, Bogu miłą” (Rz 12,1). One są „duchowymi ofiarami, miłymi Bogu” (por. 1 P 2,5).

Biblia jest dla ciebie. Mały kurs teologii biblijnej
Kard. Gianfranco Ravasi